Sıcak Havalarda Beton Dökümü
Beton dökümü sırasında ortalama hava sıcaklığının ardarda üç gün süre ile +30°C’nin üstünde olduğu durum döküm için sıcak hava koşullarını oluşturur.
Yüksek hava sıcaklığı, hidratasyonu hızlandırmasına, kıvam kaybının artmasına, karışım suyu ihtiyacının artmasına, dayanım ve dayanıklılığın düşmesine ve buharlaşmanın artması ile büyük hacim değişikliklerine neden olduğundan, bu olayların olumsuz etkilerine karşı uygun önlemler alınmalıdır.
Aşırı sıcak, kuru ve rüzgarlı havalar önlem alınmadığı takdirde beton için çok olumsuz sonuçlar doğurur. Bu ortamların sonucunda oluşan ani ve yüksek buharlaşma yüzeylerde büzülmelere ve çatlamalara neden olur. Beton yüzeyinde terleme sonucu oluşan suyun buharlaşma hızı abakla bulunabilir. 1 saatte, 1 m² yüzey alanından buharlaşan su miktarı 0,500 kg değerini geçerse yüzeyde çatlama olasılığı yüksek olacaktır ve özel koruma uygulanmalıdır.
Sıcak havada beton dökümünde alınacak önlemleri şöyle sıralayabiliriz;
- Hidratasyon ısısı düşük olan çimentolar tercih edilmeli, erken priz yapan çimentolardan kaçınılmalıdır. Çimento dozajı mümkün olan en düşük miktarda tutulmalıdır.
- Agregalar mümkün olduğu kadar direkt güneş ışınlarından korunarak fazla ısınması önlenmelidir. Agreganın ıslatılarak da soğuması sağlanabilir.
- Taze beton sıcaklığına en fazla etkiyi karışım suyu yaptığından, kullanılmadan önce soğutulmalı ve sıcaklık etkisiyle ısınmasını engelleyecek önlemler alınmalıdır.
- Priz geciktirici ve karışım suyunu azaltıcı (akışkanlaştırıcı) kimyasal katkılar kullanılabilir.
- Taze beton mümkün olan en kısa zamanda yerleştirilmeli, sıkıştırılmalı ve mastarlanmalıdır.
- Mümkünse döküm, günün daha serin saatleri olan gece yapılmalıdır.
- Dökümden önce kalıp ve döküm yerinin çevresi iyice ıslatılarak bölgede daha düşük sıcaklık ve nem sağlanmalıdır.
- Betonun yerleştirilmesinin hemen arkasından yapılan ilk mastarlamanın sonrasında, beton yüzeyine ayakla basıldığında 1-2 mm derinlikte iz bırakıldığı durumunda ikinci mastarlama işlemi yapılmalıdır.
- İkinci mastarlamanın hemen arkasından su kürüne başlanmalı, en az 3 gün boyunca, aralıksız bütün beton yüzeyleri ıslak kalacak şekilde bol su ile sulanmalıdır. Dökümden itibaren en az 14 gün boyunca kurumasına fırsat vermeden, yüzeyler nemli olacak şekilde su kürüne devam edilmelidir. Kür suyunun sıcaklığı beton sıcaklığına oranla çok düşük olmamalı, özellikle priz aşamasında ve sonrasında beton sıcaklığına olabildiğince yakın olmalıdır.
- Kalıpsız yüzeylere su kürü uygulaması devam ederken, kalıplı yüzeyler unutulmamalı, kalıplarda nemli tutulmalıdır.
- Buharlaşma ve su kaybına karşı yüzeyler geçirimsiz örtüler, plastik örtü veya ıslak çuvallarla örtülmeli beton güneşin ve rüzgarın direkt etkisinden korunmalıdır. Özellikle çuvallar sürekli ıslak kalacak şekilde sulanmalıdır.
- Rüzgara karşı rüzgar koruyucular yerleştirilmeli, beton rüzgar etkisinden korunmalıdır
Soğuk Havalarda Beton Dökümü
Beton dökümü sırasında ortalama hava sıcaklığının ardarda üç gün süre ile +5 °C’nin altında olduğu durum döküm için soğuk hava koşullarını oluşturur.
Soğuk havalarda sıcaklığın azalmasıyla çimentonun hidratasyonu yavaşlar. Yavaşlayan hidratasyon betonun dayanım kazanma hızını da azaltır. Kalıp sökme süreleri uzar.
Taze betonun özellikle prizi esnasındaki donma çok tehlikeli tahribatlar yapabilir. Türk Standartları bununla ilgili olarak bazı sıcaklık sınırlandırmaları getirmiştir (Örneğin, En Büyük Agrega Tane Büyüklüğü 31,5 mm olan bir betonun -1°C ~ 5 °C arasındaki hava sıcaklığında taze beton karışım sıcaklığının en az 15 °C, yerleştirme sıcaklığının ise en az 13 °C olması). Soğuk havalarda betonu korumak için, betonun uygun olan başlangıç ısısını, belli bir dayanıma ulaşıncaya kadar geçen sürede korumak veya belirli bir değere inmesine kadar izin vermek gerekir. Beton basınç dayanımının 50 kg/cm²’lik bir değere ulaştığı süreye kadar dona karşı korunmalıdır (suya doygun betonlar için geçerli değildir). Uygun yerleştirme sıcaklığında beton için gerekli koruma süresi en az 3 gün’dür.
Soğuk havada beton dökümü sırasında alınabilecek önlemleri şöyle sıralayabiliriz;
- Hedeflenen kıvam için gerekli en az miktarda su kullanılmalıdır. Düşük kıvam tercih edilmelidir.
- Yüksek hidratasyon ısılı ve yüksek erken dayanım veren çimentolar kullanılmalıdır. Düşük su/çimento oranı tercih edilmelidir.
- Beton karışım suyu belli bir dereceye kadar ısıtılabilir.
(en fazla 70 – 80 °C) - Agrega ısıtılabilir.
- Prizi hızlandıran ve erken dayanım sağlayan kimyasal katkılar seçilmelidir. Gerekirse antifrizler kullanılabilir.
- Dökümden önce kalıba izolasyon yapılabilir. Dökümden hemen sonra da betonun açık yüzeyleri yalıtkan örtülerle örtülerek hidratasyon ısısının korunması sağlanır.
- Kritik sıcaklarda (-5 °C’nin altı) kalıp ısıtılmalıdır. Beton dökülen kısımlar geçirimsiz örtü içerisine alınarak içerdeki havanın sıcaklığını en az +5°C’de muhafaza edecek ısıtma sistemi oluşturulması gerekir.
- Sık donma – çözülme olaylarının görüldüğü durumlarda, ani sıcaklık değişikliklerinde koruma 7 ile 14 gün kadar uzatılmalıdır.
- Beton dökümünün günün daha sıcak saatleri olan gündüz vakti tamamlanması avantaj sağlayacaktır.
- Kalıp sökme süresi uzatılmalıdır. Beton dökümünden alınan numuneler, yapıdaki betonla aynı koşullarda kür edilerek beton dayanımı saptanmalı sonuca göre kalıp sökülmesine izin verilmelidir.